Dług

Antyglobaliści i ludzie nastawieni krytycznie do współczesnego kapitalizmu za cel sam w sobie stawiają pozbycie się długów. Jak argument padają nawet kwestie religijne – w islamie i we wczesnych chrześcijaństwie lichwa jest zabroniona, przy czym sama lichwa jest różnie zdefiniowana – od pobierania jakichkolwiek odsetek do pobierania odsetek ponad granice ustalone prawem i przyzwoitością.

Przeciwne nastawienie mają wyznawcy konsumpcjonizmu. Jest sporo osób, które wierzą że po studiach należy zakupić na kredyt dom wraz z całym wyposażeniem i dwoma samochodami. Taki styl życia w wielu kręgach przyjmowany jest za taki, do którego należy dążyć. Przed ślubem przyszli małżonkowie planują jak najbardziej się zadłużyć, otrzeźwienie przychodzi dopiero po ślubie, gdy zaczyna się mozolne płacenie odsetek. Dramat zaczyna się gdy jeden z małżonków traci pracę i jedna pensja przestaje wystarczać na spłaty. Dziś widzimy jak setki tysięcy rodzin wyrzucane są na bruk i tracą to wszystko co spłacali. Mało które małżeństwo wytrzymuje tak twarde zetknięcie z rzeczywistością.

Co gorsza, utracjusze stawiani są za wzór, oto ludzie którzy opływają w luksusy. Ich wyciągów z kart kredytowych nikt nie widzi. Ludzie skromnie żyjący uznawani są za ‘dziadów’ i ‘sknery’. Rządy wspierają samobójcze poczynania ‘wydawaczy’ – konsumpcja jest dziś uznawana za motor rozwoju gospodarczego. Oszczędzający karani są niskimi odsetkami, podatkami od zysków kapitałowych i podatkiem inflacyjnym, czyli spadkiem wartości zaoszczędzonej waluty na skutek jej inflacji.

Oba powyższe strategie są błędne – dług jest narzędziem i musi być używany rozumnie. Nikt rozsądny nie wzywa do wycofania z użytku młotków, tylko dlatego że można stłuc sobie palec. Zarówno kredyt jak i młotek mogą być używane w złym lub dobrym celu.

Dług nie może być wykorzystywany do konsumpcji – jeżeli dotychczasowe dochody nie są wystarczające dla osiągnięcia akceptowalnego poziomu życia, zadłużenie tylko pogorszy ten stan. Przychody pozostaną te same, a wydatki zostaną zwiększone o koszty obsługi długu. Różnica która pozostanie w kieszeni jest mniejsza – poziom życia ulega obniżeniu.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy zadłużamy się w celu inwestycyjnym. W takiej sytuacji zwiększa się nasz dochód z którego możemy spłacać kredyt.

Granica między tymi dwoma rodzajami długu jest płynna i wskazane jest intensywne posługiwanie się mózgiem. Wymiana 3 letniego samochodu na nowy (na kredyt) jest absolutnie pozbawiona sensu ekonomicznego – ‘zarzynamy’ się finansowo bez zwiększenia dochodu. Zakup samochodu ma sens gdy wymienia się samochód na egzemplarz spalający znacznie mniej paliwa lub kupuje się pojazd by podjąć nową pracę, nieosiągalną dla pasażera komunikacji miejskiej.

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku zakupu nieruchomości. Kupno mieszkania gdy spłaty wynoszą 2-3 krotność czynszu za mieszkanie o zbliżonym metrażu jest zakładaniem sobie pętli na szyję. Kupno, gdy spłata i czynsz są porównywalne jest budowaniem sobie kapitału na przyszłość, który można wykorzystać przy przekazywaniu międzypokoleniowym lub jako zabezpieczenie emerytalne.

Zadłużanie się na kilka dekad ma też tą zaletę, że bierzemy udział w zakładzie o los waluty w której zaciągamy kredyt. Współczesne państwa są technicznie bankrutami, mamy przypuszczenie graniczące z pewnością, że w przyszłości nastąpi moment, w którym dojdzie do jawnej deklaracji bankructwa. Zwyczajnie dojdzie do sytuacji w której zostaną wyczerpane możliwości zadłużania się danego państwa i roszczenia wierzycieli (obligatoriuszy, emerytów) zostaną zrealizowane zadrukowaną makulaturą.