Rok 1918 byl rokiem przelomowym w historii Europy. Zakonczyla sie najwieksza wojna w dotychczasowych dziejach swiata a rzady panstw europejskich byly na kolanach. Utracily one jakakolwiek wladze w swoich panstwach – zrujnowana gospodarka nie przynosila dochodu, a przetrzebione w okopach spoleczenstwo nie bylo w zadnym stopniu fundamentem istniejacego porzadku.
Konsekwencje pierwszej wojny to zmiana dotychczasowego porzadku, by wyleczyc spoleczenstwa z dotychczasowych dolegliwosci :
– W Rosji kapitalizm zostal zastapiony nowym eksperymentalnym systemem – komunizmem (nazywanym socjalizmem realnym). Przy okazji okazalo sie, ze jeden zamordyzm zostal zastapiany jeszcze wiekszym i bardziej okrutnym. Nowy system z wszystkich uczynil nedzarzy, przy okazji posylajac do piachu kilkanascie milionow ludzi.
– Imperia rozpadly sie, umozliwiajac powstanie szeregu panstw narodowych. W ten sposob zostaly zrealizowane aspiracje narodowe wielu grup, przed wojna uwazane za mrzonki i terroryzm.
– Monarchie zostaly obalone i zastapione ustrojami demokratycznymi. W ten sposob spoleczenstwa chcialy odsunac skompromitowane elity od wladzy i wprowadzic sprawniejsze rzady, bardziej opiekuncze wobec obywateli. Niestety, nowe panstwa staly sie tylko o tyle lepsze dla obywateli, na ile strach przed ekspansja komunizmu wymuszal ustepstwa, i na ile tania ropa i mechanizacja zwiekszyly wydajnisc systemu ekonomicznego.
– Panstwa skandynawskie wprowadzily socjalizm, polegajacy na wysokich podatkach i ich duzej redystrybucji. Tu tez nie obeszlo sie bez zgrzytow – spadku przedsiebiorczosci i problemu z tanim importem z Azji, gdzie nie ma wysokich podatkow na opieke socjalna.
Druga wojna swiatowa byla zwyczajna dogrywka do pierwszej. Kryzys ekonomiczny po pierwszej wojnie umozliwil dojscie do wladzy populistow, ktorzy rozpetali kolejna wojne. Dla Sowietow wygrana druga wojna oznaczala rozpoczecie okupacji panstw Europy Wschodniej, komunizm zdecydowanie urosl w sile. Dla panstw Europy Zachodniej byla to kolejna nauczka, ze wzajemne mordowanie sie w ramach wojen jest glupota i przynosi wiele ofiar bez widoczynych zyskow. Okazalo sie, ze w wojnie nowoczesnej obie strony sa przegrane – straty sa ogromne, ustroj panstwa ulega dezintegracji, natomiast zyski terytorialne sa minimalne. Dlatego powstala Wspolnota Wegla i Stali, ktora potem ewoluowala we Wspolnote Europejska i Unie Europejska. Dzis Polska i inne kraje odnosza ogromne korzysci z wolnego przeplywu towarow i uslug i z tego, ze zagrozenie militarne Polski jest minimalne.
Niestety, nie udalo sie jak dotad rozwiazac ogromnego problemu, jakim jest kapitalizm sam w sobie. Kapitalizm posiada wewnetrzna samodestruktywna ceche – z czasem nastepuje coraz wieksza akumulacja kapitalu, bogatsi staja sie bardziej bogaci, a biedni bardziej biedni. W efekcie nastepuje wzrost niezadowolenia spolecznego, rewolucja i nowe ‘rozdanie kart’, ktore powtarza caly schemat. Druga samodestruktywna cecha kapitalizmu jest jego cyklicznosc – na przemian nastepuja okresy prosperity i recesji.
Wyglada na to, ze kapitalizm nadal jest najwiekszym problemem. Okolice roku 2018 beda przelomowe. Nadchodzacy kryzys paliwowy (peak oil), kres globalizacji i upadek przemyslu po raz kolejny rzuci rzady na kolana. Byc moze kolejne wojny spowoduja jeszcze wiekszy chaos i anarchie. Bedzie to podstawa do kolejnego ‘rozdania kart’ i wprowadzenia nowego systemu. Co to bedzie – trudno powiedziec, nie ma jeszcze zadnych koncepcji nowego systemu. Ja osobiscie stawiam na lokalne spolecznosci, cos w stylu greckich panst-miast, przyszlosc zweryfikuje moje domysly.
